Seattle

23 juli 2013,

Van boven op de toren tot onder de straat.

Vannacht weer, na weken, in een heerlijk bed geslapen dus later wakker dan anders. Het is weer prachtig mooi weer en dat is vaak wel anders in Seattle. Meestal is het hier grauw en miezerig maar de laatste dagen is het super weer. Hebben we even voor de Seattlers meegenomen, kunnen ze wel gebruiken. Eerst onderweg een ontbijtje pakken. In het hotel hadden ze ons een adres opgegeven waar ze een goed ontbijt hebben, alleen wij kunnen het niet vinden. Dan maar ergens anders ontbijten. We beginnen al echte Amerikanen te worden. Die eten ook veel onderweg. Dit keer gebruiken we de fietsen niet maar gaan we lopen. Het eerste wat we willen zien is Pike Market Place, soort boeren markt waar van alles te krijgen is. Wij op weg, kaart in de hand en dan bij de zoveelste straat naar links of rechts. Alles is recht toe recht aan en dus makkelijk te winden.

Pike Place Market is een overdekte publieke markt, langs de waterkant van de Elliott Bay. De markt werd, door 10 boeren, geopend op 17 augustus 1907 en is daardoor een van de oudste publieke landbouwmarkten in de Verenigde Staten. Aan het eind van het jaar was de hal gereed en konden de stedelingen elke vrijdag verse groente, vis en vlees inkopen. Later kwamen er ook andere handelsruimtes voor veel kleine ambachtslieden en handelaars. Er bevinden zich ongeveer 300 winkeltjes en stalletjes. De naam komt van de centrale weg, Pike Place, die in noordwestelijke richting loopt van Pike Street tot Virginia Street.

De markt kent ook een zeer afwisselend verleden. Tot 1940 waren de meeste boeren in de omgeving van Japanse afkomst. Door de aanval op Pearl Harbour werden ze naar kampen gestuurd en werden hun boerderijen en kramen in beslag genomen. Het duurde lang voordat het marktleven zich na de tweede wereld oorlog  herstelde. Dit kwam ook doordat huisvrouwen in de jaren 50 en 60 de voorkeur gaven aan voorverpakt voedsel en kant en klaar maaltijden, dan aan verse groente en vis. De planning was de oude markthallen te slopen en er voor in de plaats kantoorgebouwen te bouwen. De bewoners kwamen hiertegen in opstand en het plan werd afgeblazen. Pike Place is nu uit geroepen tot historic preservation zone en de hallen zijn in oorspronkelijke staat gerestaureerd.

Toch ging het nog steeds niet goed. In 1986 heeft een ondernemer de markt een nieuwe impuls gegeven. Met behulp van bedrijfsadviseurs werden nieuwe doelen gesteld en de werknemers gemotiveerd doordat ze meer zeggenschap kregen. Dit pakte goed uit en Pike Place Fisch Market werd wereld beroemd.  

De markt is een van de meest populaire toeristische attracties van Seattle. Niet alleen als toeristische trekpleister maar ook als model voor respectvolle en vriendelijke omgang van werknemers onderling en met hun klanten.

Satellite Pike Place Market

De markt werd gebouwd aan de rand van een steile helling, en bestaat uit verscheidene lagere verdiepingen onder de bovenverdieping. Elke verdieping biedt onderdak aan een reeks unieke winkeltjes en boetieks voor onder meer antiek, kunst, sierraden en restaurantjes. De bovenverdieping bestaat uit viswinkels, winkels met andere verse producten en ambachtelijk vervaardigde producten. Kramen met brood, banket, gebak en ander lekkers, maar ook kramen met veel kleurige bloemen. Deze bevinden zich in het overdekte gewelf. Plaatselijke landbouwers en ambachtslui werken daar het hele jaar door aan tafels die ze op dagbasis huren van de markt. Dit gebeurt in overeenstemming met de fundamentele opzet van de markt, namelijk de consument in contact brengen met de producent. Op het marktterrein vinden ook regelmatig evenementen plaats zoals Pike Place Market Street Festival en Sunset Supper.

 

De Pike Place Market is de thuisbasis van bijna 500 bewoners met een laag inkomen die leven in acht verschillende gebouwen verspreid over de hele markt. De markt wordt beheerd door de openbare ontwikkelingsorganisatie Pike Place Market Preservation and Development Authority (PDA). Jaarlijks krijgt de markt ongeveer 10 miljoen bezoekers over de vloer.

Het is er druk, echt een toeristentrekker. We schuifelen tussen de kraampjes door, heel gezellig allemaal. Ziet er allemaal heel verzorgd uit. De handelaren maken er ware kunststukjes van alles wordt prachtig gepresenteerd. Veel bloemen en daarvan worden prachtige boeketten geschikt. Niet gelijk onze stijl maar het ziet er wel heel vrolijk uit. Verder veel fruit, kruiden, vis en veel krab. De vis etc. bewaren ze in ijs. Ze hebben bakken vol en dat scheppen ze op de kramen. Dan schikken ze de vis opnieuw. Heel leuk om te zien. De krabben en kreeft hebben ze heel mooi gerangschikt, een “lust” voor het oog.

 

 

Deze markt staat er ook om bekend dat ze met vis naar elkaar gooien. Nou ‘t is wel een mooi verhaal maar er is maar 1 kraam waar het personeel af en toe met dingen gooit. Trouwens de mannen hebben wel plezier in hun werk. Als iemand iets roept dan roepen alle andere medewerkers het na. Af en toe wordt er een keer met een vis gegooid. Je moet wel goed op elkaar ingespeeld zijn want vissen zijn glad. Van dat visgooien is ook een filmpje gemaakt en wordt ook gebruikt bij cursussen. Dit kan je alleen als de onderlinge sfeer goed is, je elkaar vertrouwt en plezier hebt in het werk. Voor een van de viskramen hangt een vis over de rand. Als argeloze toeristen er vlak bij staan trekt een visverkoper aan een touwtje waardoor de vis begint te bewegen. De kijkers schrikken zich een hoedje tot hilariteit van de omstanders.

 

 
 
 

 

Verder zijn er veel kraampjes met sieraden, houtsnijwerk, en andere toeristische snuisterijen. Ook kramen met lekkers, chocola, snoep, brood en banket. We kopen wat lekkers voor tussen de middag.

 

 

Onder de markt is een steeg en die is bekend als gum wall. We kunnen het niet vinden. Als we boven zijn bij een restaurant vragen we even aan een mevrouw die met de planten bezig is. Op de vraag waar wij deze wand is reageert ze met: that’s a disgusting place. Maar ze brengt ons er heen. Je staat wel even vreemd te kijken als je dit ziet. Hier plakt iedereen zijn kauwgumpje op de muur, niet zo smakelijk. De hele muur is beplakt met kauwgum in allerlei kleuren. Sommigen plakken er ook geld tussen. We kregen een wijze raad om vooral niet tegen de muur te  leunen.

Na een poosje hebben we alles wel gezien. Overal zijn parken en zitjes waar je heerlijk van de omgeving kan genieten. In het Victor Steibrueck Park eten we een paar broodjes, die we op de markt hebben gekocht. Het is trouwens niet alleen maar mooi in Seattle. Zoals elke grote stad heeft die ook een keerzijde. Daklozen en zwervers, en tijdens het eten zien we een aantal personen drugs dealen. Op de Pudget Sound, is van alles te beleven en te zien. De ferry’s varen heen en weer en verderop zijn ze aan het parasailen. Ook is er een boot te zien die waarschijnlijk ook aan de Ocean Race mee doet. Zo’n zeilboot hebben we ook in San Francisco gezien. Af en toe zien we ook een watervliegtuig overkomen. Volgens ons kun je hier ook in mee voor rondvluchten over de stad.

 

Weer op stap en even voorbereiden hoe wij donderdag op het vliegveld komen. Nu gaan we echt down town met de grote wolkenkrabbers. Daarbij komen we door University Street. Overal trappen en terrassen waar water uit loopt. Mooie plek om even te lunchen;  ook veel kantoor personeel maakt daar gebruik van. Op de hoek van de straat staat een groot beeld dat beweegt. Een man die zogenaamd met een hamer ergens op slaat. Al lopend komen we langs een groot gebouw, de Washington Mutual. Dar was een Amerikaanse bank die tijdens de kredietcrisis omviel. De bank werd ook wel aangeduid als WaMu en was opgericht in 1888. Door de grote investeringen in dubieuze hypotheken ging de bank in september 2008 ten onder. De toezichthouder greep in en de activa van de bank werden overgenomen voor 1,9 miljard dollar door JP Morgan Chase. Het is veruit de grootste Amerikaanse bank die is omgevallen in de geschiedenis. Misschien is het maar beter dat banken omvallen dan bankgebouwen. Bij het light rail station zoeken we naar welk perron en waar we kaartjes kunnen krijgen. Op de perrons staan automaten en met je credit kaart kun je betalen. Je kan voor 2,75$ pp met de light-rail. We kijken de kunst even af bij anderen en het is niet moeilijk. Nou dat is vrij simpel en nu op weg naar Colombia Center.

                

Het Columbia Center (voorheen Bank of America Tower en Columbia Seafirst Center ) is een wolkenkrabber. Het was, met een hoogte van 285meter, een aantal jaren het hoogste gebouw van de stad. Het gebouwd in de periode van 1982 tot 1985 en was bij de opening het hoogste gebouw van het westelijke gedeelte van de Verenigde Staten. Het heeft ongeveer 205 miljoen gekost en is bekleed met Rosa Purino Carneool graniet. Door de bouwstijl lijkt het of zijn het drie torens die tegen elkaar aan gebouwd zijn. In 1989 werd het gebouw echter al overtroffen door het U.S. Bank Tower in Los Angeles.

Het gebouw kent 76 verdiepingen die voornamelijk worden gebruikt als kantoorlocatie. Op de 73e verdieping is een plek vrijgemaakt als uitzicht punt voor toeristen. Op 1 juli 2013, werd het observatiedek, die bekend staat als de Sky View, verbouwd van 270 graden tot een 360 graden gezichtsveld. Verwacht wordt dat de Sky View en het observatiedek van de Space Needle zullen wedijveren om de toeristen. Oorspronkelijk zou het gebouw 306 meter hoog worden, maar de Federal Aviation Administration stond deze hoogte niet toe, omdat het gebouw in de nabijheid van het vliegveld Seattle-Tacoma International Airport is gelegen. De bovenste twee verdiepingen van het gebouw ( 75 en 76 ) zijn bezet door de prive- Columbia Tower Club die ook een restaurant, bar, bibliotheek en vergaderzalen herbergt . Onder de grond zitten nog eens 7 verdiepingen. Een ondergrondse hal verbindt het gebouw met het nabijgelegen Seattle Municipal Tower en Bank of America Fifth Avenue Plaza.

In de verte zien we het Columbia Center staan en we willen naar de 73^e verdieping vanwaar je kunt genieten van het mooie uitzicht over Seattle. Met de lift gaan we eerst halverwege en moeten dan overstappen in een andere lift die naar de 73^e verdieping gaat.

Seattle Down Town

Bij het kopen van de kaartjes zijn we al even bejaard. Senioren krijgen korting en de senioren leeftijd is hier 55 jaar. Dus daar maken we gebruik van!We zijn niet voor niets Hollanders. Nou het uitzicht is waanzinnig. Het is uitermate helder en we hebben een prachtig uitzicht over de hele stad en de rest. Van welke kant je ook kijkt het is adembenemend. Uitzicht over de haven, ferryboten, de stadions. Een blusboot in actie en een helikopter die gewonden naar het ziekenhuis brengt. Je ziet de lange treinen rijden en van bovenaf de kleine autootjes over de Interstate. Onder ons is ook een hoog gebouw en op het dak zijn mannen aan het werk. Ze lopen door de dakgoot. Ze zijn wel gezekerd maar wij vinden het maar niks. Blij dat hier dik glas tussen zit. Je hebt alle tijd om het rustig te bekijken want het is helemaal niet druk. De Space Needle is maar klein vergeleken bij deze toren en de Columbia Tower staat ook nog eens hoger. Op deze verdieping is ook een tentoonstelling over de staat Washington, de west kust en het ontstaan van Olympic National Park.

 

 

 

Vanaf dit uitzichtpunt hebben we een prachtig zicht op Elliott Bay. Deze baai is een deel van de Central Basin en maakt deel uit van Pudget Sound. Het ligt tussen de landtongen van West Point in het noorden en Alki Point in het zuiden. De inheemse Duwamish mensen leefden  duizenden jaren in de buurt van Elliott Bay en de Duwamish rivier en hadden ten minste 17 nederzettingen tegen de tijd dat blanke kolonisten zich er in 1850 vestigden. Seattle is toen ontstaan langs deze baai en uitgegroeid tot de huidige stad.

De verbinding naar de Stille Oceaan was een essentieel onderdeel van de economie van de stad, waardoor de haven van Seattle een van de drukste havens in de Verenigde Staten is worden. In de verte zien we de loskranen voor de zeecontainers.

 

Seattle vieuw from Clumbia Center

Met de lift zijn we in een zucht weer beneden. Dan op weg naar de Underground Tour.

We moeten ons verzamelen in een café-restaurant aan de 1st Ave. Eerst kopen we kaartjes maar we zijn nog te vroeg dus gaan we heerlijk op een bankje in de zon zitten.

Er is een soort parkje waar allemaal bankjes staan. Eerst kopen wat te drinken en te eten. Ook hier zijn toch ook weer zwervers. Er is ook een persoon die denkt dat hij een maatje heeft. Hij praat heel luid en scheldt constant in zichzelf en komt daardoor heel agressief over. Maar negeren dat is het beste. In de verte loopt waarschijnlijk een kinderoppas met een super kar. In de kar zitten 6 kinderen. Makkelijk, ze zitten vast en kunnen dus niet weg. Zo kun je een hele kudde in een keer van de ene plaats naar de andere krijgen. Mooi gezicht. Het is vier uur en we kunnen naar binnen. Er zijn heel wat mensen en na wat zoeken vinden we een plaatsje. Een gids verteld over het ontstaan van Seattle en wat we kunnen verwachten. Hij vraagt ook even waar de mensen vandaan komen, nou overal vandaan. Ook Tacoma komt even te sprake. Van wat wij begrepen is er een soort haat liefde verhouding tussen Tacoma en Seattle. Tenminste de gids heeft regelmatig de gek met bezoekers uit Tacoma. De gids vertelt dat in 1889 het centrum van Seatlle tot de grond afgebrande. Dit gedeelte lag ook heel laag en werd regelmatig overspoeld bij eb en vloed. Daardoor waren er ook problemen met het riool.

Ze hebben toen van de nood een deugd gemaakt en de nieuwe stad 6 meter hoger gebouwd. Een gedeelte ligt echter nog onder het huidige straatniveau en daar kun je een tour maken. Hij kan het heel leuk brengen, veel humor heel vermakelijk. Dan gaan we in groepen onder de grond.

Seattle Underground is een netwerk van ondergrondse gangen en kelders in de binnenstad van Seattle. Dit was het oorspronkelijke maaiveld van de stad halverwege de 19e eeuw. Nadat de straten waren verhoogd werden deze ruimtes niet meer gebruikt. Ze zijn nu een toeristische attractie.

De eerste gebouwen in Seattle waren van hout. Immers dat was er voldoende en dus goedkoop. Voor 1889 groeide Seattle heel snel. Veel huizen werden gebouwd op zogenaamde wetlands. Wij kennen dat als buitendijks land.

Bij hoogwater liepen deze stukken onder water. Het riool water liep naar Elliot Bay maar bij hoog water stroomde het weer terug. Het kwam via de riolering weer in de huizen en in de straten. Met de invoering van het watercloset werd het probleem alleen maar groter. 

Op 6 juni 1889 liet een meubelmaker per ongeluk een brandende pot vet vallen. Een poging om het te blussen, met water mislukte, het brandende vet(gebaseerd op lijm) vespreide zich verder. De brandweercommandant was buiten de stad. Hoewel de vrijwillige brandweer reageerde maakten ze de fout door te veel slangen tegelijk te gebruiken. Daardoor was er zo weinig waterdruk dat ze het vuur niet konden blussen. De Great Seattle Fire verwoeste 31 blokken huizen.

Grote branden waren in die tijd niet ongewoon. Na de brand bepaalde het stadbestuur dat de woningen niet meer van hout maar van bakstenen opgebouwd moesten worden. Men wilde een herhaling voorkomen. De oorspronkelijke huizen en winkels werden weer opgebouwd maar dan van steen. Het stadbestuur wilde nu het probleem van de riolering ook oplossen en bepaalden dat het straatniveau 1 tot 2 verdiepingen hoger moest komen te liggen. Langs het oorspronkelijke voetpad metselde men een muur die met bogen verbonden werd aan het pand. Hier bovenop legde men het nieuwe voetpad (zeg maar trottoir) aan dat op gelijke hoogte kwam met de benedenverdieping. Het oude straat niveau lag dus 1 tot 2 verdiepingen lager. Moest men de straat oversteken dan deed men dat door via een ladder af te dalen naar de oude straat, deze over te steken en dan via een ladder weer ophoog te klimmen. Men moest soms 3 tot 10 meter in hoogte overbruggen.

Tijdens de herbouw wisten de kooplieden en verhuurders dat de begane grond uiteindelijk  onder de grond zou komen te liggen en de volgende verdieping de nieuwe begane grond  zou zijn. Daarom is er ook weinig decoratie aangebracht op de deuren en ramen van de oorspronkelijke begane grond.

 

Zodra de nieuwe trottoirs waren voltooid, verhuisden de eigenaren hun bedrijven naar de nieuwe begane grond. Om licht in de ondergrondse gangen te krijgen, dus onder het nieuwe trottoir, werden er lichtkoepels van glas in de voetpaden aangelegd. Voetgangers bleven de ondergrondse trottoirs gebruiken. Deze gangen met deze dakramen, van  kleine ruitjes van helder glas, creëerden het gebied wat nu de Seattle Underground wordt genoemd.

Seattle Underground Tour

In 1907 brak er builenpest uit en uit angst bepaalde het stadbestuur dat de ondergrondse ruimtes niet meer gebruikt mochten worden. De kelders raakten in verval of werden gebruikt als opslag ruimten. Sommigen ruimtes werden gebruikt voor illegale daklozen, gokhallen, drank smokkel ruimtes en opium holen.

Later werden de oorspronkelijke straten opgevuld met grond en werd het huidige wegdek hierover aangelegd. Daarmee hoefden de inwoners, winkeliers en klanten niet meer ladder op en ladder af om van het ene blok naar het ander te komen. 

Slechts een klein deel van de Seattle Underground is gerestaureerd en veilig en toegankelijk voor het publiek op rondleidingen gemaakt .

Bill Speidel besefte dat er misschien belangstelling was voor de ondergrondse ruïnes. Hij begon, in 2004, met de "Underground Tour Bill Speidel's" en nam klanten voor een tour onder Pioneer Square. De tour was eerst alleen voor volwassenen. Hij betaalde huur aan de eigenaren van gebouwen voor het recht om dit te doen. Hij doorspekte zijn tour babbel met sterke verhalen uit de geschiedenis waardoor de tour een amusant karakter kreeg. Verhalen over prostitutie, opiumhandel en andere minder gezinsvriendelijke elementen van de vroege geschiedenis van Seattle kwamen ter sprake.

In de loop der jaren is de tour steeds populairder geworden en werden de ondergrondse structuren gestaag gerenoveerd om ze visueel aantrekkelijk te maken . De tour blijft een populaire attractie voor bezoekers en de lokale bevolking.

 

Wij gaan met een vrouwelijke gids mee, steken de straat over en gaan een pand binnen. Dan gaan we naar beneden, één verdieping lager, het is net of ga je naar een kelder. Gelukkig niet naar de kelder. Complete verdiepen zijn nog te zien, wel rommelig en de meeste waardevolle spullen hebben ze al weggehaald. De gids probeert het leuk te brengen maar ze is er nog niet echt bedreven in. Toch krijgen we een indruk hoe de eerste bewoners hier geleefd hebben en dat was niet gemakkelijk. Soms zijn heel duidelijk de doorgangen onder de straat (nu de trottoirs) nog te zien. Overal liggen nog spullen, stoelen tafels en op sommige wanden hebben ze nog dingen opgehangen. Doet heel onwerkelijk aan. Is heel anders dan Bodie het spook goudzoekers dorp dat we eerder hebben gezien.

Door de verlichting doet het wat spooky aan. Via verschillende ruimtes komen we weer boven de grond. Steken een paar straten over en gaan dan weer een ander pand binnen. Heel vreemd dat dit in het verleden de begane grond was en op hetzelfde hoogte lag als de straat. Toen de straten opgehoogd werden, werd dit de kelder en de 1^e verdieping de begane grond.  Je kunt je er moeilijk een voorstelling van maken. De gids vertelt nog wat anekdotes over sommige vertrekken maar het komt niet echt over, jammer. Na een tijdje komen we weer boven de grond en gaan naar het laatste stuk van de rondleiding. Als we over straat lopen wijst ze ons op de ruitjes in het trottoir. Dat waren de “lichtkoepels” van de gangen die hier onder liggen, de ondergrondse trottoirs. 

Die gangen gebruikten de bewoners eerst zodat ze niet ladder op en ladder af hoefden. Ook het laatste gedeelte is veel van de eerste twee, we hebben het wel gezien. Op het eind komen we in een soort souvenir winkel. Er zijn allemaal verschillende snuisterijen te komen die betrekking hebben op de Underground Tour, leuk,  maar niet aan ons besteed. Er is ook een soort museumpje bij over de historie en dat is interessanter. Leuk te lezen hoe het allemaal ontstaan is.

 

Alaskan Way Viaduct

Na afloop gaan weer naar de haven want daar is altijd wel wat te zien en te beleven. Het is een mooi stukje lopen maar dat is niet erg, wel even goed na al dat geslenter. Even later komen we onder een grote weg door. Het heeft 2 etages, of wel wegdekken. Op het ene rijden ze de stad in op het andere uit en helemaal beneden rijden ze beide kanten op. De bekende Alaskan Way Viaduct. Deze werd gebouwd in drie fasen van 1949 tot 1953. Het is een dubbeldeks weg van State Route 99 en loopt langs de waterkant van Elliott Bay in de industriële wijk en het centrum van Seattle. Het is de kleinste van de twee belangrijke noord -zuid verkeersingangen van Seattle (de andere is Interstate 5). Per dag maken 110.000 voertuigen gebruik van deze dubbele rijbaan.

Tijdens de Nisqually aardbeving in 2001 werd het viaduct beschadigd. Een gedeelte is daarop gesloopt en vervangen door een tunnel, het Alaskan Way Viaduct. Een vier -baans , 2 mijl ( 3.2 km ) lange ondergrondse tunnel .

 

 

Langs de haven zijn veel restaurants en eetgelegenheden, het is er druk en gezellig. Er hangen ook leuke uithang- en reclame borden. Bij Ivar’s een visrestaurant kopen we wat lekkers en als we willen hebben we veel gasten aan tafel. Allemaal zeemeeuwen die schreeuwen om eten. Er staat een bordje bij dat je ze wel mag voeren en niet bang hoeft te zijn dat ze last van obesitas krijgen. Ze worden constant gevoerd en het is een wonder dat ze nog kunnen vliegen. Er is meer dan genoeg en nog vechten ze om elk stukje en het beste plekje.

Als we zitten te eten komen er een paar brandweermannen naar een steiger toe lopen. Helemaal in vol ornaat. Op een vlonder ligt een rubberboot en alles wordt klaar gemaakt zodat ze kunnen vertrekken. Waarschijnlijk hebben ze een nieuweling in het team want hij doet niets maar luistert heel aandachtig. De vlonder waar de boot op ligt is een drijvende  en die laten ze nu vol water lopen zodat die achterover laat kantelen. Daardoor komt de boot in het water te liggen en niet veel later kunnen ze weg varen. Slim bedacht.

 

Na zo’n lange dag hebben we heerlijk gegeten en wordt het tijd dat we ons hotel opzoeken.  Dit was een heerlijke maaltijd. Als we over de pier richting hotel lopen zien we een paar brandweer auto’s en politie auto’s staan. Er is zeker wat aan de hand en alleen hebben we geen idee wat. In de haven ligt een van de boten van de Ocean Race. Dit is weer een ander schip dan van laatst. Hoeveel  van die mooie schepen hebben ze hier wel niet? In de verte zien we de haven, met de stadions en daarachter Mt. Rainier. Er is maar één woord voor MOOI.

Terug naar ons hotel, de voetjes omhoog. Het was lange maar heerlijke dag in Seattle.

Seattle Harbor and Mt. Rainier on the back